Sprawność fizyczna każdego z nas pogarsza się z wiekiem. Na ten nieunikniony proces mają wpływ nie tylko naturalne zmiany, jak utrata gęstości kości, osteoporoza czy zwyrodnienia stawowe, ale też kontuzje i urazy, na jakie podatne są osoby starsze. Każdy z takich wypadków może nieodwracalnie upośledzać możliwości ruchowe seniora i skazywać go na konieczność korzystania z przyrządów ortopedycznych wspomagających chód lub na pomoc osób drugich. Ogromnym problemem bywa też zachęcenie osoby starszej do podjęcia aktywności fizycznej, choćby w minimalnym stopniu. Przeszkodą staje się lęk przed upadkiem, złamaniem, bólem, jaki może towarzyszyć poruszaniu się, a także obawa przed konfrontacją z własną niesprawnością. Aby pomóc osobie starszej konieczne jest zmierzenie się nie tylko z jej inwalidztwem fizycznym, ale też z obciążoną przez ten stan psychiką.
[b]Objawy niesprawności fizycznej[/b]
Ból jest zwykle pierwszym rozpoznawalnym symptomem choroby dotykającej stawy lub mięśnie seniora. Charakter bólu może być wskazówką, z jakim schorzeniem mamy do czynienia. Opiekun osoby starszej powinien zwrócić uwagę na to, czy ból występuje samoistnie i w spoczynku czy też jest prowokowany wysiłkiem fizycznym lub obciążeniem. Ważne jest również, jak chory opisuje swoje dolegliwości (ból gniotący, kłujący, przeszywający, palący). Zwyrodnienie kręgosłupa, częste u osób starszych, może objawiać się bólami w odległych okolicach ciała: dłoniach, stopach, barkach. Są one związane z uciskiem patologicznie zmienionego odcinka kręgosłupa na poszczególne nerwy pacjenta. Nerwobóle są zwykle odczuwane jako przykre, wyraźnie nasilone bóle kłujące, często połączone z zaburzeniami czucia: jego ubytkiem lub przeczulicą określonych miejsc (pieczenie, palenie skóry). Zwyrodnienia stawów dotyczą zwykle drobnych struktur kostno-chrzęstnych na dłoniach i stopach, rzadziej stawów kolanowych. Dominują bóle gniotące, uciskające, w zależności od przyczyn choroby nasilające się rano lub wieczorem. Chory nie może wykonać pełnego ruchu w stawie, jaki dotychczas leżał w zasięgu jego możliwości. Inne choroby układu ruchu mogą dotyczyć określonych struktur i wyraźnie wskazywać na proces zwyrodnieniowy w tym miejscu, na przykład zespół cieśni nadgarstka czy ostrogi piętowe.
[img]http://www.opiekunki-forum.pl/obrazy/d23.jpg[/img]
[b]Przyczyny chorób układu ruchu[/b]
Najczęstsze przyczyny chorób układu ruchu to zmiany zwyrodnieniowe. Tym ogólnym pojęciem określa się wszystkie patologiczne procesy zachodzące w stawach (następstwa zmian zapalnych, nieprawidłowości anatomicznych czy toczącego się procesu immunologicznego). Dużym obciążeniem dla stawów jest znaczna otyłość oraz wysokotłuszczowa dieta, która nasila proces destrukcji elementów stawu. Drugim zagrożeniem dla osób starszych jest osteoporoza, choroba, która zmniejsza gęstość tkanki kostnej i zwiększa ryzyko złamań, które wolno się goją. Wywołanie niektórych schorzeń może być też skutkiem długotrwałego drażnienia poszczególnych miejsc, na przykład zespół cieśni nadgarstka u kobiet, które wiele lat pisały na maszynie lub szyły.
[b]Możliwe powikłania[/b]
Bezpośrednim skutkiem chorób narządu ruchu jest upośledzenie sprawności fizycznej. Jest ono stopniowe i początkowe może być niezauważane przez chorego, który z wiekiem samoistnie rusza się mniej i zaprzestaje uprawiania sportów. Z czasem jednak dochodzi do zmian tak nasilonych, że chory ze zdrowego, aktywnego człowieka zmienia się w osobę niesprawną i uzależnioną od pomocy z zewnątrz. Jeśli zmiany mają podłoże osteoporotyczne może dojść do groźnych złamań szyjki kości udowej, które często przykuwają chorego do łóżka dożywotnio. Unieruchomienie ma fatalne skutki dla osób starszych- jest przyczyną zakrzepów naczyniowych, nasila choroby przewlekłe, jak nadciśnienie, cukrzyca, hipercholesterolemia oraz bezpośrednio pogarsza rokowanie chorego.
[b]Jak opiekować się podopiecznym niesprawnym fizycznie?[/b]
Kompleksowa opieka nad osobą z chorobami narządu ruchu wymaga współpracy opiekuna oraz rehabilitanta medycznego, którego praca polega głównie na usprawnianiu osoby chorej i zachęcaniu jej do podejmowania wysiłku fizycznego dostosowanego do jej możliwości. Dolegliwości bólowe mogą być przyczyną nadużywania leków przeciwbólowych. Opiekun musi pamiętać, że nawet preparaty dostępne bez recepty nie powinny być stosowane przewlekle, a poza farmakologią jest wiele innych metod walki z bólem: naświetlania, masaże, laseroterapia lub zabiegi chirurgiczne blokujące odczuwanie bólu. W wielu przypadkach pomocna bywa redukcja masy ciała, która przyczynia się do zmniejszenia obciążenia stawów i minimalizuje bóle tych okolic. Bezruch i pozostawanie w jednej pozycji, która przynosi ulgę nie są korzystnych rozwiązaniem. Nawet drobne aktywności fizyczne, zmierzenie się ze swoją niesprawnością (oczywiście przy zachowaniu bezpieczeństwa chorego) są pomocne zarówno dla leczenia mierzalnych dolegliwości fizycznych, jak i redukowania stresu wynikającego z postępującej choroby.